به گزارش سینماپرس، هفته‌ای که پشت‌سر می‌گذاریم هفته کتاب و کتابخوانی است، سینما نیز با اینکه ساحتی جداگانه از ادبیات و نشر دارد با دنیای کتاب رابطه بسیار نزدیکی دارد به‌طوری که آثار برجسته سینمای جهان از رمان‌های بسیار موفق و پرفروشی ساخته شده است که فیلم‌های اقتباسی آن را نیز در زمره بهترین فیلم‌های دنیای سینما قرار داده است.

فیلم‌هایی مانند رستگاری در شائوشنگ که رتبه اول را در سایت‌هایی مانند IMDB به خود اختصاص داده است، ۲۰۰۱ یک اُدیسه فضایی بر اساس رمان آرتور سی. کلارک، پدرخوانده بر اساس رمان ماریو پوزو،  ارباب حلقه‌ها بر اساس مجموعه رمان‌هایی به همین نام از جی. آر. آر. تالکین، فیلم‌های هری پاتر و همین‌طور فیلم‌های جنگی بسیار زیادی که برای ساخت آنها خاطرات سربازان جنگ که به‌صورت کتاب بوده‌اند مورد استفاده قرار گرفته‌اند، تنها چند نمونه از سینمای اقتباسی را شامل می‌شود. بنیاد سینمایی فارابی نیز در سال جاری اقدام به برگزاری طرحی کرد که در آن از آثار سینمایی اقتباسی حمایت می‌شود، طرحی که از انتخاب کتاب و تهیه‌کننده تا نویسنده فیلمنامه و مراحل بعدی را مورد سنجش قرار داده است و در صورتی که بتواند در یک برنامه جامع عملیاتی شود یکی از برنامه‌ها و طرح‌های خوب سینمایی خواهد بود.

دراین‌باره با «حبیب ایل‌بیگی» قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی به گفت‌وگو پرداختیم تا ابعاد دیگر و نقاط قوت و ضعف احتمالی این طرح را بررسی کرده باشیم.

تولید فیلم اقتباسی باید به دغدغه سینماگران و مسئله نویسنده‌ها بدل شود

این مدیر سینمایی در ابتدا با اشاره به اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی برای سینماگران و فیلم‌سازان کشور بیان کرد: اقتباس سینمایی از آثار ادبی اتفاقی است که باید خیلی زودتر در سینما به‌صورت جدی دنبال می‌شد، البته این موضوع هرچند در همه دوران پیگیری شده است، اما وقتی به نتیجه می‌رسد که دغدغه سینماگران و فیلم‌سازان کشور و مسئله نویسنده‌های ما بشود و به زندگی حرفه‌ای سینمایی هر دو طیف ورود پیدا کند.
معاون فرهنگی و پژوهشی بنیاد سینمایی فارابی در ادامه بیان کرد: در زمان حاضر ما شاهد انتشار ۳۰۰۰ عنوان کتاب هستیم که طبق آمار ۱۲۰۰ عنوان آن چاپ اول‌اند، اگر درصدی از آن هم قصه و رمان باشد باز هم تعداد زیادی کتاب در حوزه رمان و قصه خواهیم داشت.

همکاری خانه کتاب و ادبیات داستانی برای اقتباس ادبی

او افزود: واقعیت این است که هیچ فیلم‌سازی نمی‌تواند تمام آثار را بخواند و باید امکان دیگری فراهم بشود که سینماگر در جریان کتاب و رمان باشد تا بتواند آثاری را که ظرفیت کار اقتباسی را دارد، بشناسد و در صورت علاقه آن را برای تولید انتخاب کند، ما به این منظور با خانه کتاب و ادبیات داستانی صحبت کرده‌ایم تا ما را در جریان آثار تازه‌چاپ قرار بدهند، از سوی دیگر کارشناسان آثار و رمانی‌هایی را که پرفروش بودند، مورد بررسی قرار دادند تا آثاری را که مناسب اقتباس ادبی است، به ما معرفی کنند. همین‌طور کنار آن با مشورت نویسندگان و منتقدین ادبی به‌عنوان کارشناسان نشست‌های مقطعی داشته باشند تا در بهبود این پروسه به ما کمک کنند. این‌گونه ما هم در جریان حوزه چاپ و نشر قرار می‌گیریم و هم آثار خوب و مناسب برای اقتباس ادبی را می‌شناسیم تا بتوانیم به فیلم‌سازان پیشنهاد بدهیم.

ایل‌بیگی گفت: البته تکمیل این طرح به اراده تهیه‌کنندگان نیاز دارد تا کنار حمایتی که ما به‌عنوان بخش دولتی انجام می‌دهیم، بتوانیم در این حوزه تحولاتی را ایجاد کنیم و این فرهنگ گسترش پیدا کند.

خرید رایت آثار ادبی توسط فیلم‌سازان

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش خبر از خرید حق رایت آثار ادبی توسط تهیه‌کنندگان سینما داد و بیان کرد: پیشنهادهایی از سوی کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها دیده‌ایم که برگرفته از رمان‌ها بوده است و خوشبختانه این رویکرد، بعد از اجرای اولین طرح حمایت از فیلمنامه‌ اقتباسی میان آنها به وجود آمده است. به‌تازگی خبردار شدیم که سینماگران نسبت به خرید حقوق برخی آثار ادبی اقدام کرده‌اند که اتفاق بسیار خوبی است زیرا با این روش، مانند کمپانی‌های فیلم‌سازی در دنیا، حقوق (رایت) آثار جدید خریداری می‌شود و به این صورت کتاب مذکور توسط تهیه‌کننده برای تولید وارد مراحل ساخت می‌شود و فرد دیگری نمی‌تواند فرداروزی از روی آن کتاب ادعای تولید فیلم کند.

نقش مثبت سینمای اقتباسی در تحول فیلم‌های ایرانی و جذب مخاطب

قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی در پاسخ به سؤال خبرنگار تسنیم درباره اینکه آیا این اتفاق می‌تواند مخاطب را به سینما برگرداند و فیلم‌ها را نسبت به قبل جذاب‌تر کند، ابراز کرد: این اقدام شاید به‌تنهایی نتواند سینمای ایران را دگرگون کند و مخاطب را به سینما برگرداند، اما می‌تواند اثرگذاری بسیار خوبی داشته باشد، این‌که کتابی که موردپسند مردم قرار گرفته است و توانسته به‌عنوان کتاب پرفروش و خوش‌خوان مورد استفاده قرار بگیرد و دستمایه تولید یک فیلم شود، می‌تواند اتفاق خوبی برای سینمای ایران باشد چرا که در سینمای ما، گاهی فیلمنامه‌ها بر  اساس قصه‌هایی که تاریخ مصرف‌شان تمام شده است نوشته می‌شود اما در کتاب‌ها، قصه‌هایی وجود دارد که شنیده نشده است و از این نظر رفتن به‌سمت آثار ادبی موفق این ویژگی را دارد که ما با داستان‌هایی با جزئیات و لایه‌های داستانی مختلف روبه‌رو هستیم که از اقبال هم برخوردار بوده‌اند.

برخی فیلمنامه‌ها الکن و فاقد جذابیت لازم است

در فیلمنامه‌ها، گاه با قصه‌هایی روبه‌رو هستیم که یا الکن است یا جذابیت لازم را ندارد، اما اقتباس از آثار موفق می‌تواند دست کارگردان را باز بگذارد تا فیلمنامه خوبی را از این دست آثار استخراج کند و فیلمی را با قصه روان و جزئیات لازم بسازد، بنابراین اقتباس ادبی در سینما تنها راه نجات سینمای ایران و بازگرداندن مخاطب نیست، اما می‌تواند در تحول آن نقش مثبتی ایفا کند.

ایل‌بیگی درباره جایگاه اقتباس ادبی دفاع مقدس و ادبیات جنگ در سینما بیان کرد: آثار ادبی دفاع مقدس خوشبختانه از نظر کمی و میزان تولیدات جایگاه بسیار خوبی را دارد و ما دستمان برای اقتباس ادبی از آثار دفاع مقدسی باز است. امسال با حمایت بنیاد سینمایی فارابی فیلم سینمایی «دسته دختران» (نام موقت) با تکیه بر رمان‌های مختلف دفاع مقدسی در حال ساخت است.

فارابی بحث تولیدات اقتباسی سینمای دفاع مقدس را در برنامه خود دارد و ما معتقدیم که از این راه می‌توان با بهره‌مندی از این آثار، فیلم‌های جدیدتر و جذاب‌تری را برای سینمای دفاع مقدس تولید کرد. در زمان حاضر نیز رمان «شطرنج با ماشین قیامت» نوشته حبیب احمدزاده و با موضوع دفاع مقدس نیز یکی از رمان‌هایی است که در طرح حمایت از تولید فیلم‌های اقتباسی برگزیده و برای ساخت تصویب شده است.

او گفت: به‌دنبال اولین فراخوان طرح حمایت از تولید فیلم‌هایی که در بهار امسال به اجرا درآمد و نتایج آن در ماه شهریور، رسانه‌ای شد، مقرر شد این طرح با هدف ارتقای فیلمنامه‌نویسی اقتباسی در سینمای ایران، هر ۶ ماه یک بار به اجرا دربیاید و دومین فراخوان این طرح هم در ماه گذشته از سوی دبیرخانه «طرح حمایت بنیاد سینمایی فارابی از تولید فیلم اقتباسی» منتشر شد و در آن اعلام کردیم که مهلت شرکت در طرح و ارائه کتاب جهت اقتباس از سوی تهیه‌کنندگان سینمای ایران (مطابق با قواعد فراخوان اول) پایان آذر  ۱۳۹۹ خواهد بود.

در طرح اقتباس ادبی سینما و کتاب یکدیگر را تبلیغ می‌کنند

ایل‌بیگی در پایان متذکر شد: اقتباس ادبی در سینما می‌تواند باعث شود بعد از تماشای یک فیلم مخاطب به‌سراغ خواندن کتابی که مورد اقتباس قرار گرفته شده هم برود و این‌گونه به بالارفتن میزان مطالعه نیز کمک صورت می‌گیرد و به‌تعبیری این دو زمینه، مکمل و نوعی ابزار تبلیغی برای یکدیگر خواهند شد، این برنامه‌ریزی برای جدی گرفته شدن اقتباس، باعث می‌شود سینمای ما از حالت مرسوم سینماگر/مؤلف نیز خارج شود و اقتباس جایگاه ویژه‌ای در چشم‌انداز آینده سینمای ایران به خود اختصاص دهد.

*تسنیم